آيين زندگي و اخلاق كاربردي

فصل اول: اخلاق دانش اندوزی 1- اهمیت و ضرورت علم آموزی از دیدگاه اسلام، علم آموزی آنچنان دارای اهمیت است که اولین آیه ای که بر پیامبر نازل شد با کلمه «اقرء» شروع گردیده ، و پیامبر اسلام (ص) از دو گروه عبادت کننده و مباحثه کنندگان علمی در مسجد، گروه دومی را برگزیده و فرموده است :« بِالتَّعْلِيمِ أُرْسِلْتُ ».[1] پیامبر اسلام (ص) فرمودند : « اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّينِ فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ»[2] يعنی " علم را فراگيريد ولو در چين باشد. همانا فراگيری علوم برهمه مسلمانان واجب است." و فرمودند : " برتری عالم بر عابد همچون برتری ماه شب چهارده بر سایر ستارگان است."[3] 2- دانش اندوزی و پارسائی در قرآن ثمره پارسایی را بهره مندی از فرقان دانسته و می فرمايد : « إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقانا »[4] يعنی " اگر از خدا بتريسيد خدای متعال به شما نيروی می دهد که بوسيله آن حق را از باطل تمييز می دهيد." مراد این نیست که کافران نمی تواند علم بیاموزند بلکه مراد این است که پارسائی، خردگرای ، پذیرش حقایق را بر انسان آسان می کند. تقوی سبب می شود، فطرت انسان به پاکی نخستین باز گردد تا علاوه بر بهره مندی بیشتر از بینش و بصیرت به آسانی بتواند بدون دخالت هوای نفسانی حقایق را بپذیرد. 3- موانع دست یابی بر علم حقیقی گاهی انسان بخاطر چینش نادرست مقدمات یا کوتاهی در انتخاب مواد یقین آور، دچار خطا می شود که منطق برای جلوگیری از اینگونه خطاها به درد می خورد ولی گاهی در اثر مشکلات اخلاقی و آلودگیهای نفسانی از دريافت حقایق محروم می شود که برخی از آن موانع اخلاقی به شرح زیر است : 1- پیروی از حدس و گمان چون دستیابی به یقین کار دشواری است، بیشتر آدمیان بخاطر غریزه راحت طلبی ، اساس زندگی خود را بر گمان بنا می کنند. اگر انسان در مسائل علمی نیز به این عادت عمل کند به حقیقت دست پیدا نمی کند. 2- تقیلد کور و کورانه برخی از مردم نه تنها در مسایل جزئی زندگی مانند نوع پوشش بلکه در مسایل کلی و حیاتی نیز از دیگران تقلید  می کنند. و همین امر مانع تحصیل علم واقعی می شود.. 3- شتاب زدگی گاهی انسان به محض فراهم آمدن اطلاعات اندک درباره کسب موضوع، نتیجه گیری می کند و تصور می کند که به همه جوانب احاطه پیدا کرده است. و همين قضاوت با اطلاعات اندک بتصور اينکه همه چيز را درک کرده است از رسيدن به واقعيّت نگه می دارد. 4- تمایلات نفسانی گاهی تمایلات نفسانی مانند حب و بغضها و جهت گیری های تعصبب آمیز، مسیر تعلیم و تفکّر را منحرف کرده و انسان را از کشف حقیقت باز می دارد. حضرت علی (ع) فرمودند :« َ مَنْ عَشِقَ شَيْئاً أَعْشَى بَصَرَهُ وَ أَمْرَضَ قَلْبَه » يعنی " هرکس عاشق چيزی شود چشم او را کور و قبلش را بيمار می کند." 4- آداب اخلاقی آموختن 1- اخلاص پیامبر(ص) فرمودند : « مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِينَ يَوْماً فَجَّرَ اللَّهُ يَنَابِيعَ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ.»[5] يعنی " هرکس چهل روز برای خدا کار کند چشمه های حکمت از قلب او به زبان جاری شود." براساس نظام اخلاقی اسلام تنها حسن فعلی یعنی خوب بودن کار کافی نیست بلکه باید حسن فاعلی يعنی نيت خوب نیز همراه آن باشد. بنابراین در اسلام آن کاری اخلاقی است که صرفاً برای جلب رضای خدا باشد و جلب رضایت خدا نیز خود دارای مراتب متفاوت است. 2- انتخاب استاد شایسته امام باقر (ع) در پاسخ به این پرسش که منظور از طعام در آیه « فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ » چيست؟  فرمودند: « عِلْمُهُ الَّذِي يَأْخُذُهُ عَمَّنْ يَأْخُذُهُ.»[6] يعنی " مراد علم است که از چه کسی دريافت می کند." استاد شایسته از نظر پیامبر (ص) بايد ويژگيهای زير را داشته باشد : 1- از تکبر به تواضع دعوت کند. 2- از حیله گری و چاپلوسی به خلوص و خیرخواهی دعوت کند 3-از جهل به علم بکشاند 4- اولیتها رعایت کند چرا که عمر محدود است و کار زیاد. شهيد اوّل فرمود:«وَمِنَ الخُسرانِ صَرفُ الزَمانِ فِی المُباحِ و اِن قَلَّ » يعنی صرف نمودن وقت در کارهای مباح گرچه اندک باشد خسران است. پس باید در تحصیل علم اولویت بندی نمود تا از عمر مهمتر و بیشتر استفاده کرد. 3- خوب گوش دادن یکی از آداب علم آموزی خوب گوش دادن به استاد است. شنیدن و گوش دادن متفاوت است. شنونده خوب کسی است که : اولاً در سخنان گوینده خوب دقت کند. ثانیاً بردبار و شکیبا بوده و احساس خستگی نکند. ثالثاً بتواند میان نکات اصلی و فرعی تفکیک کند. 4- پرسش و پرسش گری پرسش اگر برای کشف حقیقت باشد نه تنها از فضایل اخلاقی است بلکه در گاهی از اوقات از نظر شرعی واجب است. 5- ضبط و نگارش مطالب پیامبر فرمودند: « قَيِّدُوا الْعِلْمَ قِيلَ وَ مَا تَقْيِيدُهُ قَالَ كِتَابَتُهُ »[7] يعنی " علم را به زنجير بکشيد. پرسيدند : به زنجير کشيدن علم چيست ؟ فرمودند : نوشتن آن." امام صادق (ع) نيز فرمودند:« اُکتُبوا العِلمَ فَاِنَّکُم لاتَحفِظُونَ حَتَّی تَکتُبوا» يعنی " علم را بنويسيد چون بدون نوشتن نمی توانيد حفظ کنيد." 6- تواضع در برابر استاد پیامبر (ص): « مَنْ تَعَلَّمْتَ مِنْهُ حَرْفاً صِرْتَ لَهُ عَبْداً »[8] يعنی " از هرکس حرفی بياموزی بنده او شده ای ." فصل چهارم:اخلاق معیشت 1-اهمیت و جایگاه هر شخصی بر اساس توانائی و استعداد واقتضای شرایط اجتماعی شغل خاصی را برای خود انتخاب می کند و هر شغلی اخلاق خاص خود را دارد. ولی همه آنها در اینکه می خواهند تأمین معاش کنند مشترکند. و از این حیث در تأمین معاش اخلاق اشتراک دارند. کار کردن و داشتن شغل نه تنها درتأمین نیازهای زندگی به انسان کمک می کند بلکه در شخص احساس شخصیّت وعزّت و استقلال بوجود می آورد، مضافا" براینکه " کار" یک وظیفه اجتماعی هم هست و در دین مقدس اسلام به آن سفارش شده است.امام صادق(ع) فرموده اند: « هر کس برای تأمین مخارج خانواده اش تلاش می کند مانند کسی است که در راه خداوند جهاد می نماید.» وپیامبر(ص) فرمودند: « عبادت خداوند هفتاد جزء دارد که بالاترین و برترین آن طلب روزی حلال است.» باز آنحضرت فرمودند : « هر کس بار زندگی خود را بر دوش مردم بیندازد،ملعون است.» 2-کار در سیره اولیاء دین: همه پیامبران و امامان برای تأمین مخارج زندگی خود و خانواده شان کار می کردند .وقتی محمدبن منکدر به امام باقر(ع)که در حال کار کردن بود اعتراض می کند ،امام در پاسخ می فرماید:  اگر در این حالت مرا مرگ درک کند در عبادت از دنیا رفته ام. 3- نقش نیّت در ارزشمندی کار : ارزش تمام فعالیّتهای انسان از جمله کار کردن وابسته به نیت آن است.مثلا" اگر کسی برای مخارج خانواده خود کار کند،کار او عبادت و اگر برای مباهات و فخر فروشی و جمع اموال باشد،کارش شیطانی است. 4- رابطه اخلاق و معیشت اخلاق در وسعت و ضیق روزی اثر دارد.پیامبر اسلام به ابوذر فرمودند : ای ابوذر؛ به درستی که انسان گاهی به دلیل انجام گناه ، از روزی خود محروم می شود و فرمودند:گنج های روزی در اخلاق خوب نهفته است. در اینجا ذکر چند نکته ضروری است: اولاً مراد از" رزق" فقط روزی مادی مانند لباس و غذا و مسکن نیست بلکه شامل رزقهای معنوی نیز می شود. ثانیاً در این جهان هیچ پدیده ای بدون علت رخ نمی دهد و مصیبت ها و محرومیتها بدون علت نیستند.این گرفتاریها نمی تواند از ناحیه خدا باشد چون او خیر محض است پس از جای دیگر است. 5- نقش کار در تربیت و بهداشت روانی کار یکی از مهمترین عوامل سازنده شخصیّت انسان است.شخصیّت انسان و کار،رابطه دو طرفه دارند و همانطوریکه کار معلول چگونگی شخصیّت انسان است چگونگی شخصیّت نیز معلول نوع کار و شغل اوست امام علی(ع) فرمودند : اگر تو نفس خود را به کاری مشغول نسازی او تو را مشغول خواهد کرد. اشتغال نه تنها از انفجار انرژیهای متراکم جلوگیری می کند بلکه مانع پیدایش افکار و وساوس و خیالات شیطانی نیز می شود.   ..............................................................................................................

  فصل پنجم:اخلاق معاشرت 1-اهمیت و جایگاه گروهی برای پرهیز از ابتلا به گناه و اشتغال به عبادت ،عزلت می گزینند و از زندگی اجتماعی دوری می کنند . این در حالی است که معاشرت و ار تباط سازنده با دیگران یکی از مهمترین نیازهای روحی و روانی انسان است. بطوریکه برخی از فیلسوفان انسان را مدنی بالطبع می دانند. و کلمه « انسان » نیز از انس و الفت گرفته شده است. از طرف دیگر فضایل اخلاقی مانند عدالت،انصاف،احسان،ایثار و ... و همچنین رذائل اخلاقی انسان مانند ظلم ، حق کشی،تکبرو... در ظرف اجتماع خود را نشان می دهد. 2- انواع معا شرت الف- معاشرتهای انسانی: منظور از« معاشرتهای انسانی » برخوردهای است که با دیگران به عنوان یک انسان و همنوع داریم. ب- معاشرتهای آیینی: معاشرت و روابطی که یک همکیش و هم مسلک با همکیش و هم مسلک خود دارد. پ- معاشرتهای شهروندی: ما هر کدام با همشهری خود روابطی داریم که با دیگر شهروندان نداریم. ج- معاشرتهای دوستانه:هر یک از ما از میان همنوعان،همشهریان یا همکیشانه خود،کسانی را بر می گزینیم و با آنان روابط صمیمانه تری بر قرار می سازیم که معاشرت دوستانه است. د- معاشرتهای خانوادگی : هر یک از ما با خانواده خود از قبیل پدر،مادر،برادر،همسر رابطه خاصی داریم. 3-معیار معاشرت هر چه برای خود می پسندی برای دیگران هم بپسند. عربی از پیامبران (ص)خواست کاری به من بیاموز که با انجام آن به بهشت درآیم. فرمودند : « چیزی که دوستی داری از ناحیه مردم به تو برسد به آنها برسان و چیزی که دوست نداری از مردم به تو برسد به آنان نرسان.»[9] این حدیث می گوید معیار معاشرت این است که خود را به جای مردم بگذاری. 4- اهتمام به امور تأکید اسلام این است که مسلمانان باید در فکر همدیگر باشند.پیامبر(ص) فرمودند : « مردمان همگی عیال خداوندند،پس محبوب ترین افراد در نزد خداوند نیکوترینشان نسبت به عیال خداوند است.»[10] خدمت به خلق یکی از مهمّترین عبادتهاست،بنابراین مسلمان باید برای رفع نیازهای مادی و معنوی مسلمانها اهتمام ویژه داشته باشد. 5- اصلاح مردم یکی از بهترین اخلاق اجتماعی« اصلاح ذات بین» است.پیامبر(ص) فرمودند:« آشتی دادن میان مردم بهتر است از نماز و روزه سالیان .»[11] 6-امر به معروف و نهی از منکر مسلمان باید بکوشد خوبیها را در جامعه ترویج دهد و از گسترش بدیها ممانعت کند.کسی از پیامبر پرسید: یا رسول الله! بهترین مردم چه کسی است؟فرمودند :« کسی که از همه بیشتر امر به معروف کند.»[12]     - وظیفه عمومی امر به معروف و نهی از منکر مربوط به قشر خاصی نیست بلکه وظیفه عمومی و همگانی است. - شرایط امر به معروف امر به معروف و نهی از منکر شرایطی دارد: الف:شناخت معروف و منکر ب:احتمال تأثیر ج:اصرار بر منکرات و نادیده گرفتن معروفات - مراتب امر به معروف و نهی از منکر امر به معروف و نهی از منکر سه مرحله دارد: الف- قلبی: انسان در درون خود معروف را دوست داشته باشد و از منکر بدش بیاید. ب- زبانی: هنگام مشاهده منکر با زبان اعتراض کند. ج- عملی: اگر تنفر قلبی و اعتراض زبانی کارساز نشد باید بطور عملی وارد میدان گردید،البته این مرحله از امر به معروف و نهی از منکر از وظایف حکومت اسلامی است. - راههای اجرای امر به معروف و نهی از منکر اجرای مراحل امر به معروف خصوصاً مرحله دوم و سوم به دو صورت ممکن است،یکی ایجایی است یعنی اگر منکری را دیدیم در مقابلش بایستیم دومی سلبی است،یعنی از نشست و بر خاست با مرتکبان منکر پرهیز کنیم. 7-آسیب شناسی معاشرت با دیگران. معاشرت با دیگران آسیبهای دارد از جمله: 1- دخالت در امور خصوصی امر به معروف و نهی از منکر یک مسئله اجتماعی است و دخالت در امور خصوصی و زندگی خصوصی افراد جایز نیست. وتنها ارگانهای دولتی می توانند با رعایت جوانب قضیه در زندگی خصوصی افراد دخالت کنند. 2-  شایعه پراکنی پیامبر(ص) به ابوذر فرمود: « ای ابوذر برای دروغگوئی فرد همین بس که هر چه را می شنود بازگو نماید.»[13] انسان نه تنها مجاز نیست آنچه نشنیده و ندیده را نقل کند بلکه مجاز نیست تمام شنیده های خود را به دیگران بیان کند.و باید قبل از نقل در صحت آن تحقیق کند. 3- سوء استفاده از دیگران هرگز نباید معاشرت با دیگران را به عنوان پلی برای رسیدن به مطامع شخصی خود قرار دهیم.و هرگز نباید از اعتماد دیگران به ما سوء استفاده کنیم،رعایت انصاف در حق دیگران یکی از اصول اساسی معاشرت است. 8- دوستی و دوست یابی اهمیّت و نقش دوست در زندگی انسان به احدی پوشیده نیست،در برخی از روایات راه های شناخت دین و مذهب افراد را شناخت دوستان آنان معرفی کرده است،حضرت امیر(ع) می فرمایند: « با انسانهای بد خواه معاشرت نکن ، چرا که طبع تو،نا آگاهانه از طبع او می دزد.»[14] - ویژگیهای دوست: امام صادق(ع) می فرمایند: دوستی دارای شرایطی است: 1- ظاهر و باطن انسان باید یکسان باشد. 2- افتخارات دوستش را افتخارات خود و شکستهای دوست را شکست خود بداند. 3- ثروت و قدرت،رفتار او را با دوستش تغییر ندهد. 4- چیزی را از دوستش دریغ نورزد. 5- در سختی ها دوست خود را رها نکند. - اعتدال در دوستی: دردوستی باید اعتدال را نگه داشت.و نباید همه اسرار را به دوست گفت، هر چند دوست بسیار نزدیک باشد.زیرا هر دوستی ممکن است به دشمن تبدیل شود. -با که دوستی نورزیم؟ از حضرت علی (ع)پرسیدند:بدترین دوستان کیانند؟فرمودند:« کسی که گناه را در چشم انسان زیبا جلوه می دهد.»[15] امام باقر(ع) می فرماید:پدرم امام سجاد به من فرمودند:پسرم مواظب باش با پنج کس دوستی نکن: 1- دروغگو زیرا دروغگو مثل سراب است.دور را نزدیک و نزدیک را دور نشان می دهد. 2- فاسق زیرا تو را به کمتر از یک لقمه می فروشد. 3- بخیل زیرا تو را در زمانی که بیشترین نیازمندی را به مال او داری رها می کند. 4- احمق زیرا چون اراده کند به تو سوء برساند تو را زیان می رساند. 5- قاطع  رحم زیرا در سه از آیه از قرآن مورد لعن قرار گرفته است.                 .........................................................................................................

فصل ششم :اخلاق جنسی 1-جایگاه و اهمیت اخلاق جنسی به سلسله مباحث فلسفی و اخلاقی گفته می شود که حول محور غریزه جنسی و مسائل مرتبط با آن شکل می گیرد. 2- بیان دیدگاه ها درباره غریزه جنسی،سه دیدگاه وجود دارد: الف:دیدگاه تفریطی گروهی غریزه جنسی را ذاتاً غریزه  پلید  می دانند. اینها آمیزش حتی با همسر را کاری زشت و شیطانی دانسته و عامل اصلی تباهی فرد و جامعه را غریزه جنسی می دانند . اینها معتقدند هرگز امکان ندارد کسی بتواند هم به تکامل معنوی و روحی برسد و هم آمیزش جنسی داشته و از لذت جنسی بهره ببرد. بر همان ، آئین بودا بر این باورند و رهبران مسیحی نیز گرجه ازدواج را به طور کلی تحریم نمی کنند اما آن را ذاتا پلید می دانند و ازدواج را تنها برای حفظ نسل و دفع افسد به فاسد مجاز می شمارند. آنها معقتقدند کسی می تواند رهبری دینی مردم را بر عهده بگیرد که همچون حضرت عیسی(ع)تا آخر عمر مجرد بماند. برخی از صوفیان نیز توصیه می کنند که انسان باید نیازهای جنسی خود را نادیده گرفته،بکوشد از جامعه و زندگی اجتماعی،حتی الامکان فاصله بگیرد. اینان « جهاد با نفس» را که پیامبر اسلام (ص)آن را بزرگترین جهاد نامیده است،مساوی با « نفس کشی» و از میان برداشتن غرایز می پندارند. ب- دیدگاه افراطی گروهی درست برخلاف دیدگاه اول،دیدگاه افراطی دارند ومعتقدند ریشه همه مشکلات اخلاقی و ناهنجارهای اجتماعی،سرکوبی غریزه جنسی است. طرفدارن این دیدگاه سه دلیل بر ادعای خود آورده اند. 1- ریشه همه بیماریهای روحی و اجتماعی بشر در سرکوبی غریزه جنسی و راه وصول به سعادت و نجات از بیماریهای روحی و روانی،  ارضای آزادانه غریزه جنسی است. در پاسخ به این استدلال می توان گفت که اولاً این ادعا،ادعای بدون دلیل است و ثانیا آزادی غریزه جنسی نه تنها بیماریهای روانی را علاج نمی کند بلکه آن را افزایش می دهد همانطوریکه در جوامعی که این آزادی وجود دارد میی بینم. 2- انسان به هر چیزی که منع شود، حریص می گردد. در پاسخ اين دليل نيز باید گفت اولاً پذیرش این اصل مستلزم این است که باید تمام قوانین و مقررات اجتماعی از جمله قوانین راهنمائی و رانندگی را برداشت.ثانیاً در همان جوامعی که آزادی جنسی وجود دارد، هر چیز ممکن است از حیث نگاه به جنس مخالف،ارضاء شده اما آمار نشان می دهد بیشتر جوانان در همان جوامع برای ارتباط جنسی خود را تحت فشار می بیند. 3- خالق انسان،این غرایز را در وجود انسان گذاشته است که باید ارضا شود.نه سرکوب بنابراین ایجاد محدودیت در برابر ارضای غرایز ،خلاف هدف آفرینش است. در پاسخ از این استدلال باید گفت اولا پذیرش این استدلال به معنای هرج و مرج کامل اجتماعی و اخلاقی است.براساس اين استدلال باید سرباز نرسیده در میدان جنگ طبق غریزه خود میدان جنک را بگذارد و فرار کند و هر کس هرچه خواست انجام دهد  ثانیاً خداوند غرایز را که در اختیار انسان قرار داده است باید استفاده کرد اما نه آزاد مطلق و نه سرکوبی بلکه باید کنترل شده از آنها استفاده کرد. ج- دیدگاه معتدل غریزه جنسی از دیدگاه اسلام ،یکی از بزرگترین نعمتهای الهی است.اسلام نه تنها میان « معنویت» و « بهره مندی از لذات جنسی » منافاتی نمی بیند بلکه بهره مندی مشروع از این عریزه را شرط تکامل معنوی انسان و یکی از اسباب وصول به سعادت می داند. اسلام هم با افسار گسیختگی غریزه جنسی مخالف است و هم با سرکوب نمودن آن. 3- عوامل شهوت پرستی و شهوت رانی الف: ضعف در خداشناسی و سستی در ایمان به خدا و پیامبر و عدم رعایت دستورات دینی. ب: ضعف در خودشناسی و نداشتن درکی درست از خویشتن و فرو کاستن ارزش انسانی خود تا سرحد حیوانات. ج:ضعف در شناخت حقایق امور و عدم شناخت پیامدهای ناگوار دنیوی و اخروی شهوت پرستی و شهوت رانی. 4- اهمیت ازدواج در اسلام اسلام غریزه جنسی را از نعمتهای بزرگ الهی دانسته و برای ارضای آن تنها ازدواج را راه مناسب می داند.  اولاً ازدواج ، نخستین گام برای رهائی از «خودپرستی » و« خود دوستی» به سوی « غیر پرستی» است.  ثانیاً تنها در سایه ازدواج است که بخشی از شخصیّت انسان شکل می گیرد. ثالثاً ازدواج در اسلام یک امر بسیار مقدس و یک عبادت کم نظیر و در برخی موارد واجب است دو رکعت نماز متأهل برتر از هفتاد رکعت نماز مجرد است. - ارزش واسطه ازدواج شدن حضرت علی (ع)فرمود: برترین واسطه گری ها و اسطه گری در امر ازدواج است .[16] شرایط همسر خوب 1- اصالت خانوادگی : کسانی که دارای خانواده اصل نیستند،چندان قابل اعتماد نمی باشند. و مراد از اصالت خانواده متقی و پارسا بودن خانواده است.پیامبر(ص) فرمودند: « ای مردم از گیاهان سبزوخرمی که درمزرعه رشد می کند بپرهیزید پرسیدند : منظور از این جمله چیست؟ فرمود: دختر زیبائی که در خانواده بد رشد کرده باشد.»[17] 2- تقوی و تدین کسی  که خود را در مقابل خدا مسئول نمی داند.برای دیگران مسئولیت احساس نخواهد کرد. امام صادق(ع) فرمود: « اگر کسی به دلیل زیبائی یا ثروت با یک زن ازدواج کند،خداوند او را به همانها واگذار می کند. اما اگر معیار او را در انتخاب همسر دین او باشد،خداوندزیبائی و ثروت را نیز به او عطا می کند.»[18]   3- اخلاق نیک: همسر خوب کسی است که آراسته به فضایل اخلاقی باشد.امام رضا(ع)به مردی توصیه نمود که اگر خواستگار دخترت بد اخلاق است دختر خود را به او نده.[19] و در روایت دیگر وارد شده است که دختر خود را به شراب خوار ندهید وگرنه مانند این است که او را به سوی زنا سوق داده باشید.[20] 5- فضایل اخلاقی مربوط به امور جنسی الف: عفت و پاکدامنی « عفت » عبارت است از تسلیم و انقیاد قوه شهوت در برابر عقل . « عفت » یعنی اعتدال در بهره مندی از شهوات.امام باقر(ع) می فرماید: « هیچ عبادتی برتر از عفت شکم و عفت جنسی نیست.»[21] ب: غیرت « غیرت » به معنای کوشش در محافظت از چیزهای است که محافظت آنها لازم است.حضرت امیر(ع) فرمود: « ثمره شجاعت غیرت است .»[22] غیرت به معنای عام،ریشه در فطرت انسانی دارد.انسان فطرتاً بگونه ای است که از امور مورد احترامش مانند زن، فرزند، مقام، ثروت و امثال آن محافظت می کند. البته این دفاع گاهی پسندیده است اگر دفاع از حق باشد و گاهی ناپسند است اگر دفاع از باطل باشد؛ غیرت غیر از حسادت است چون حسود تمنای زوال نعمت از برادر دينی دارد ولی غیور تمنای زوال آنچه به مصلحت برادر دینی نیست.حسادت یک آرزوی منفی نسبت به دیگران و غیرت یک آرزوی مثبت است. ج: حجاب و ترک خودآرائی در انظار عمومی حجاب و ترک خود آرائی در انظار عمومی یکی از فضایل اخلاقی در عرصه اخلاق جنسی« حجاب و پوشش زنان » است. اسلام با تشریح حجاب خواسته است که: اولاً به بهداشت روانی زنان و مردان کمک کند . ثانیاً روابط خانوادگی را استوار کند. ثالثاً شخصیت و کرامت زن را تأمین کند. رابعاً حریم اجتماعی را از بی عفتی و آلودگی جنسی نگه دارد.   ................................................................................................................

  فصل هفتم :اخلاق سیاست. 1-جایگاه و اهمیّت یکی از ابعاد زندگی هر انسان،زندگی سیاسی اوست و هیچ کس نمی تواند از سیاست جدا شود.افرادی که تصمیم گرفته اند در مسایل سیاسی دخالت نکنند در حقیقت تصمیم سیاسی گرفته اند. به همین دلیل همواره در زندگی سیاسی خود با پرسشهایی مواجه هستیم. 2-بیان دیدگاه: درباره رابطه اخلاق و سیاست،دیدگاههای متعددی از سوی دانشمندان سیاسی و مکاتب مختلف اخلاقی مطرح شده است. 1: نظریه جدایی اخلاق از سیاست. برخی معتقدند که قلمرو اخلاق از قلمرو سیاست کاملاً جداست،ممکن است رفتاری از نظر اخلاق پسندیده ولی از نظر سیاست ناپسند تلقی شود بنابراین ،سیاست غیر اخلاقی است،نه رفتارهای سیاسی را می توان با معیارهای اخلاقی سنجید و نه رفتارهای اخلاقی را با معیارهای سیاسی ،بلکه هر دو از این دو حوزه دارای ضوابط و قوانین خاص خود هستند.ماکیا ولی نماینده تام این نظریه است وی معتقد است پایبندی به اخلاق در عرصه سیاست نتیجه ای جز شکست و نابودی در پی ندارد، برخی نقد دیگری از این دیدگاه دارند بدین بیان که ما دوسیستم اخلاقی داریم،اخلاق فردی،اخلاق سیاسی و اجتماعی .این دو نوع سیستم اخلاقی دارای اصول و قواعد خاصی خود هستند. نقد و بررسی این نظر با هر دو نقد پیش،ناشی از درک نادرست اخلاق و احکام اخلاقی است. موضوع احکام اخلاقی ،افعال اختیاری انسان است ، و متعلق این افعال اختیاری ،گاهی خود انسان است که از آن به اخلاق الهی و گاهی نیز جامعه است که از آن بعنوان اخلاق اجتماعی یاد می شود.بنابراین هیچ فعلی از افعال اختیاری انسان ، نمی تواند خارج از چارچوب اخلاق قرار گیرد. رفتارهای سیاسی  نیز مانند رفتارهای فردی ،بخشی از افعال اختیاری انسان است که مورد ارزش گذاری اخلاقی قرار می گیرند. 2- نظریه اصالت سیاست و تبعیت اخلاق از سیاست  بر اساس این نظریه ، همه رفتارهای اخلاقی اعم از رفتارهای فردی و اجتماعی ،تحت سیطره سیاست است. ارزش های اخلاقی تابع مصالح سیاسی است. اخلاق و ارزشهای اخلاقی در این دیدگاه صرفاًجنبه ابزاری دارند و تا آنجا ارزشمندند که ما را به اهداف سیاسی مان برسانند. نقد و بررسی نخستین اشکال این نظریه ،پذیرش نسبيت گرایی است که بر اساس آن نمی توان هیچ حکم اخلاقی ثابتی داشت. یک کار ممکن است از نظر گروهی اخلاقی و از نظر گروه دیگر غیر اخلاقی می باشد. اشکال دیگر این نظریه این است که معنای واقعی سیاست به درستی درک نشده است. زیرا اگر هدف سیاست را وصول به سعادت بدانیم،هدف سیاست همان هدف اخلاق خواهد بود و سیاست زیر مجموعه اخلاق خواهد بود.بلی اگر هدف سیاست را ارضای شهوات و غرایز حیوانی بدانیم،هدفش غیر اخلاقی خواهد بود. 3- نظریه اصالت اخلاق و تبعیت سیاست از اخلاق نظریه مقبول و معقول این است که اصالت با اخلاق و سیاست تابع اخلاق است.الگوی علمی و عملی این نظریه حضرت علی (ع) است. 3- وظایف اخلاقی مردم در انتخاب مسئولین 1- رعایت تناسب میان فرد و مسئولیت مورد نظر در انتخاب افراد برای مسئولیت باید تخصص آن فرد با مسئولیت آن در نظر گرفته شود والا نیروها هدر می رود و امکانات ضایع می شود و متخصصان مأیوس می گردند. 2- توجه به سوابق کاری(تجربه) تجربه یکی دیگر از ویژگیهای لازم برای انتخاب مسئولان است.حضرت امیر(ع)در نامه خود به مالک اشتر می فرماید: از اهل تجربه و صاحب حیاء در مسئولیت استفاده کن. 3-توجه به اصالت خانوادگی یکی دیگر از ملاکهای انتخاب مسئولان،توجه به اصالت خانوادگی افراد است.باز حضرت امیر(ع)به مالک اشتر می فرماید:به کسانی نزدیک شو که گوهری نیک دارند و از خاندان پارسايند و از سابقتی نیکو برخوردارند و از خاندان پارسایند و از سابقتی نیکو برخوردارند. 4- توجه به سوابق دینی و اخلاقی افرادی که پایبند به دین نیستند نه می توانند به درستی بر مردم خدمت کنند و نه احکام دین را اجراء کنند و نه می توانند امین مردم باشند ، این افراد که در قبال خداوند احساس مسئولیت نمی کنند،در مقابل مردم نیز خود را مسئول نخواهند دانست. حضرت امیر(ع)به مالک می فرماید :بدترین وزیران تو،کسی است که پیش از تو وزیر بدکاران بوده و آنکه در گناهان آنان شرکت نموده است . 5- خود داری از انتخاب نالایقان. مسئولیت امانت الهی است و این امانت را باید به افراد لایق سپرد.پیامبر(ص) فرمود:کسی که فردی را در قومی به کار گیرد که در میان آنان کسانی هستند که خداوند از آنان راضی تو است،پس به خداوند خیانت کرده است. امام صادق(ص)نیز فرمود:کسی که مردم را به سوی خود بخواهد در حالی که داناتر از او در میان مردم باشد بدعت گذار و گمراه است. 6-مشورت و رایزنی از آنجا که همه از تخصص و آگاهی لازم برای شناخت مدیران و مسئولان لایق و مناسب برخوردار نیستند،بهتر این است که با صاحبنظران و آگاهان مشورت کنند. 4- وظایف حاکمان در برابر مردم 1-محبت و مدارا در دیدگاه اسلام ،مردم عیال خداوندند و با آنها باید با محبت برخورد کرد. خداوند مکرر به پیامبر(ص) فرموده است که با مردم با تواضع و محبت برخورد کن،و حضرت امیر (ع) فرمود:رأس سیاست به کارگیری مداراست. 2- برخورد صادقانه با مردم حاکمان باید صادقانه با مردم رفتار کنند،مشکلات آنها را رفع و کوتاهی ها و ناتوانیهای خود را بپذیرند. 3- فاصله نگرفتن از مردم حاکمان باید در درون مردم و با مردم باشند و دیدار چهره به چهره با مردم داشته باشند. 4-رعایت عدالت.